MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİNDE TÜRK KARASULARINDA BULUNAN AMERİKAN GEMİLERİ
Milli Mücadele hazırlıkları tüm hızıyla devam ederken Millet Meclisi’ne garip istihbaratlar gelmektedir. Bazı Amerikan Bayrağı taşıyan savaş veya ticaret gemileri sürekli belirli bölgelerde sefer yapmakta ancak limanlara genel olarak yanaşmamaktadır. Yine bazı savaş gemileri atış menzili dışında kalacak şekilde namluları karaya bakar halde sefere devam etmekte ve bazı küçük teknelere geceleri bu gemilere doğru gidip gelmektedir.
I. Dünya Savaşı’nda Amerika önce tarafsızlık ilan etmiş fakat kısa süre sonra İtilaf Devletleri arasında yer almış, hiçbir ülkeye savaş ilan etmemiştir. Faaliyetleri tüm savaş boyunca güvenlik sağlama, malzeme ve cephane taşıma ya da istihbarat sağlama olmuştur. Bunun en güzel örneği Amiral Bristol kumandasındaki USS Scorpion gemisidir (1912-1923 yılları arasında görev yapmıştır).
Amerika, dolaylı yoldan Türklere savaş açmış ve bu durumu o dönem açık açık gazetelerden duyurmuştur. Özellikle New York Times Gazetesi bu konuda sabah ve akşam baskılarında resmen Amerikan halkına rapor vermiştir.
26 Mayıs 1919 tarihli New York Times Gazetesi baş yazısı:
“TÜRK DÜĞÜMÜ ÇÖZÜLEMİYOR”
1908-1923 arasında Türk karasularında faaliyet gösteren Amerikan gemileri neler yapmış birlikte bakalım;
USS Scorpion: 1908 yılından 1923 yılına kadar Türk karasularında en uzun süreli görev yapan gemidir. Balkan Savaşı öncesi bölgeye gelmiş ve isyancılara çok sayıda mühimmat ile malzeme taşımıştır. Ayrıca Çanakkale Savaşı sırasında İtilaf donanmasına gözclük ve istihbarat sağlanması görevlerinde de bulunmuştur. İstanbu1'un işgali ile bölgede istihbarat faaliyetlerine devam etmiştir. Gemininin komutanı Amiral Bristol'dür. Yaklaşık 120 kişilik mürettebatı vardır. Savaş boyunca komuta gemisi görevini de üstlenmiştir.
Lozan Antlaşması imzalanana dek İstanbul'da demirli kalmıştır. 24 Temmuz 1923 günü sabah saatlerinde Türk karasularından çıkmıştır.
USS Scorpion Gemisi (üstte).
USS Scorpion Gemisi komutanı Amiral Bristol ve gemi mürettebatı İstanbul’da (1919).
USS Arizona (BB-39): 11 Mayıs 1918'de İzmir limanına giriş yapmıştır. Görevi İzmir ve çevresindeki Amerikan vatandaşlarının güvenliğini sağlamak olarak resmi makamlara bildirilmiştir. Fakat bu işin görünen kısmıdır. Asıl görevi Yunan İşgal Kuvvetleri’ni gözetlemek ve karaya çıktıkları alanlarda Türklerden gelebilecek saldırıları top menzili dışında engellemek olmuştur.
3 Haziran 1918 günü İzmir limanından demir alarak Büyükelçi Leland F. Morris’i ve gemiye sığınan bazı özel Yunan yolcuları önce İstanbu1’a daha sonra Avrupa’da farklı limanlara götürmüştür. 1918 yılı sonlarına doğru tekrar İstanbul'a demirlemiş fakat faaliyetleri hakkında somut bir bilgi verilmemiştir.
USS Arizona Atlantik Açıklarında 1920’ler.
USS Noma (SP-131): 1918 yılında Dolmabahçe'ye demirlemiştir, Amerikan filosuna bağlı buharlı yattır. Genel olarak İstanbul'daki Amerikan bürokratlarının özel toplantı ve sığınağı olarak kullanılmıştır. 16 Mayıs 1919 tarihinde Başbuğ Mustafa Kemal Atatürk’ü Milli Mücadele’ye taşıyan Bandırma Vapuru’nu batırması için görevlendirilen İngilizlere ait destroyere istihbarat sağlamak amacıyla yardımcı olmuş ancak çıkan fırtına sonrası geri dönmüştür.
USS Noma İstanbul açıklarında (1919).
USS Martha Washington (ID-3019): 15 Ekim 1919 günü İstanbul'a demirlemiştir. Sivillere gıda maddesi taşıma adı altında Anadolu’da ayaklanan Rum ve Ermeni çetelere silah getirmiştir. Yine gıda maddesi taşıma adı altında İzmir, Samsun ve Batum limanlarına da sevkiyat yapmıştır. İşin ilginç yanı ise Anado1u’daki sözde Ermeni katliamlarının araştırılması sonucu sunulan Harpord Raporu bu gemide hazırlanmıştır.
USS Martha Washington 1918 yılında Fransa açıklarında.
USS Luce (DD-99): 18 Ekim 1920 yılında İzmir, Aydın ve çevre bölgelerde Yunan İşgal Kuvvetleri’nin rahat ilerlemesi için bombalama yapmıştır. 1920 sonuna doğru Marmara Denizi-Karadeniz bağlantısında devriye görevlerinde bulunmuş birçok balıkçı teknesini silah taşıdığı gerekçesiyle batırarak Türk balıkçıları katletmiştir.
USS Luce korumasında karaya çıkan Yunan işgalcileri
Amerikan ve Yunan bayrakları ile selamlayan Rumlar.
USS Sturtevant (DD-240): 28 Ey1ül 1922 tarihinde görevlendirildiği veya aynı tarihte İzmir’e demirlediği sanılmaktadır. Beraberinde 12 savaş gemisi ile gelmiştir. Lozan Antlaşması imzalanana kadar başta İzmir olmak üzere, İstanbul, Kıbrıs ve bu çevrede görev yaptığı bilinmektedir. Amiral Bristol'ü Lübnan ve Mısır'a götürmüştür (25 Ekim- 28 Kasım 1922). 1923 yılı Temmuz ayı sonunda Türk karasularından ayrılmıştır.
USS Sands (DD-243), USS McFarland (DD-237) ve USS Humphreys (DD-236): Bu gemiler farklı zamanlarda Türk karasularına girmiş fakat 7 Haziran 1922 günü Yunan bayrağı çekerek Kilkis ve Naxos Yunan zırhlıları ile SAMSUN’U BOMBALAMIŞTIR.
Ayrıca aşağıda ismi belirtilen gemiler Türk karasularında birçok faaliyette bulunmuştur. Genel olarak koruma ve istihbarat görevlerini üstlenmiştir. 28 Eylül 1922 yılında Türk sularına giren veya bulundukları limandan hareket eden 13 gemilik filo ile gelmişlerdir.
Bu gemilerin isimleri; USS Sturtevant(Amira1 gemisi), USS Fox (DD-234), USS McFarland (DD-237), USS Bainbridge (DD-246), USS Goff (DD-247), USS Barry (DD-248), USS Hopkins (DD-249), USS Overton (DD-239), USS King (DD-242), USS Overton (DD-239),USS Gilmer (DD-233), USS Hatfield (DD-231), USS Bridge’dir.
KAYNAKLAR
CEVİZOĞLU, Hulki, 1919’un Şifresi, Ceviz Kabuğu Yayınları, 2007, İstanbul
New York Times Arşivi, 20 Mayıs 1919
New York Times Arşivi, 26 Mayıs 1919
USA Navy çevrimiçi arşivi, USS Arizona (BB-39), 1916-1941
NavSource Naval History arşivi, USS Sturtevant (DD-240)
Department of the Navy, Naval Historical Center, USS Luce (DD-99)