HİTİTLERİN YIKILIŞ NEDENLERİ
Anadolu kavimlerinden biri olan Hititler MÖ. 2. Binyılda bir imparatorluk kurmuşlardır. Yapılan arkeolojik kazılar neticesinde ele geçen tabletlerin sayesinde Hitit çağı hakkında bilgi sahibi olmaktayız. Hititler, Tevrat’ta “Ht Halkı” olarak; Asur belgelerinde ise hem halk hem de ülke anlamı içerecek biçimde “Heta” olarak geçen bu kavim kendilerini Hattiler, ülkelerini ise Hatti olarak adlandırmışlardır. Bu kavim siyasi birliği sağlayarak zaman içinde güçlenmiş ve Anadolu coğrafyasının büyük bir bölümüne sahip olmuştur. Sınırları gittikçe genişleyen Hititler çevre bölgelerle ticari alanda etkileşimde bulunmuşlardır. Bunlar arasında Ege Denizi sahilleri, Suriye ve Mezopotamya örnek olarak gösterilebilir.
Hititlerin ülkesi, günümüzde “Bin tanrılı ülke” olarak adlandırılmaktadır. Hititlerin kendi tanrıları, Anadolu’da yaşayan diğer halkların hatta çevre bölgelerden mağlup ettikleri ülkelerin tanrıları da bu tanrıların arasında bulunmaktadır. Kendi tanrıları dışında diğer tanrılara da saygı duyan bu kavim hem diğer halklara hoşgörü ile yaklaşmış hem de onların başkaldırmalarını böylelikle önlemiştir. Fakat zaman içerisinde çeşitli nedenler yüzünden zayıflayarak yıkılmıştır. Geniş bir coğrafyaya yayılmayı başaran bu imparatorluk kendisinden sonrada bu coğrafyada yaşamış olan kavimlere çoğu alanda öncülük etmiştir.
Hitit İmparatorluğu’nun Yıkılış Nedenleri
Tarihte her imparatorluğun ortaya çıkma, gelişim, yıkılma süreçlerinde birçok etken bulunmaktadır. Hitit imparatorluğunun yıkılmasında etkili olan başlıca nedenlerini şu şekilde sıralayabiliriz;
Kuraklık
Diğer devletlerin baskıları
Ekonomik koşullar
İç çekişmeler
Devletin sınırları içerisinde farklı kavimlerin yaşaması
Anadolu coğrafyasının önemli bir kavmi olan Hititlerin ekonomisi tarıma dayanmakta idi. Topraktan elde edilen gelirler ile Hitit kralları siyasi güçlerini şekillendirmişlerdir.
Bölgede yağışların azalması tarım faaliyetlerinin duraksamasına neden olmuştur. Bu sebeple hem kıtlık yaşanmış hem de Hitit krallarını bu durum olumsuz etkilemiştir. Dolayısıyla hem ekonomik hem de siyasi zorluklar yaşanmıştır.
Hitit devleti sınırları içerisinde, Hititlerden başka kavimlerin yaşaması da zamanla iç sorunlara neden olmuştur. Çevre bölgelerde üstünlük sağlamak isteyen imparatorluklar Hitit imparatorluğunun zayıflamasından faydalanmıştır. Doğuda Asur tehdidi Kuzey-batıda ise Kaşka tehdidi başlamıştır. Kral II. Şuppiluliuma yönetiminde Suriye’deki birimlerin desteği alınarak, Kıbrıs’ta isyancı veya yabancı istilacıların içinde bulunduğu bir deniz savaşında düşmanlar mağlup edilerek denetim kontrol altına alınmıştır. Fakat zayıflayan Hitit imparatorluğunu elde edilen başarılar bile yıkılmaktan kurtaramamıştır. Batıdan gelen “ Deniz kavimleri göçü” ise zayıflayan Hitit imparatorluğun son bulmasına neden olmuştur. Hitit Devletinin MÖ. 1200 yılında yıkılmasından MÖ.700 yıllarını kapsayan sürece Geç Hitit Şehir Devletleri Dönemi adı verilmektedir. Geç Hitit imparatorluğunun kurduğu krallıkların Tabal, Melid, Kargamış, Pattin, Sam’al, Gurgum, Kummuhu, Que ve Hilakku olduğu bilinmektedir. Hitit İmparatorluğunun devamı niteliğinde sayılan bu krallıklar hiçbir zaman bir araya gelerek büyük bir siyasi yapı oluşturamamıştır.
KAYNAKÇA
ALTUNOK, Mustafa, “ Hititler: Boğazköy’den Yükselen Bir Yönetim Güneşi”, Akademik Hassasiyetler, C. 6, S. 11, ss. 148-160.
DENİZ, Ahmet, “ Anadolu Tarihinde Hititlerin Sosyo-Ekonomik Yaşantısı ”Turkish Studie, C. 10 S. 2, (2015), ss. 235-248.
KÖLE, Pelin, Güneydoğu Anadolu’da MÖ 1. Bin Yılda Geç Hitit Kentleri, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2019.
MEMİŞ, Ekrem, Eskiçağ Türkiye Tarihi, Ekin Yayınevi, Bursa 2017.