Pontus Bölgesi Neresidir?
Pontus ismine bölge adı olarak ilk kez MÖ 5. yüzyılda Herodotos’un ünlü eseri Historia’da rastlanmaktadır. Bir coğrafyacı olan Amaseialı (Amasya) Strabon' da Pontus'un sınırlarını, Türkiye’nin Karadeniz’e kıyısı olan kuzeydoğu Anadolu sahilleri ve onun hinterlandı ile çizmiştir. Bölge sınırları konusunda Antik Çağ’dan zaman zaman farklı anlatımlar bilinse de, genel olarak doğuda Kolkhis (Gürcistan), batıda Paphlagonia (Kastamonu) ve güneyde Kappadokia arasındaki bölge olarak bilinir.[1]
Eski Yunanca bir kelime olan Pontus çok sayılı yazılı kaynakta deniz, Karadeniz sahili ve Gaia’nın tek başına meydana getirdiği tanrısal bir varlık [2] anlamlarının yanı sıra Halys Irmağı’nın doğusunda kalan coğrafi bölgenin ortak adıdır. [3] Bununla birlikte Karadeniz’in kıyılarının Yunanlar tarafından keşfedilip, kolonileşmeden sonra “konuksever deniz” anlamına gelen Pontus Euxinus [4] olarak adını almıştır. Oysa ki Ege’nin yumuşak ve pırıl pırıl sularından çıkıp gelmiş olan Yunanlı denizciler, fırtınalı, sürekli sisli, tehlikeli düşman halklarla dolu Karadeniz’in “konuk sevmez” anlamındaki ismine tam tersi bir anlamda isim vererek kötü özelliklerini değiştireceklerini ummuş oluyorlardı. Ancak Euxinus eski adı olan Axenus adını tam olarak unutturamamış ve o devrin çeşitli yazarlarınca kullanılmaya devam etmiştir. Bunun nedeni olarak ise Diodoros Sicilus adlı yazarın notlarında, Karadeniz ve sahillerinin pek çok Yunanlı gemiciye mezar olmasından şikâyeti örnek olarak gösterilebilir.[5]
[1]Hüseyin Sami Öztürk, Karadeniz Tarihi Konuk Sevmeyen Deniz, Aktüel Arkeoloji 18 2010, s.92.
[2] Hesiodos, Tanrıların Doğuşu (Theogonia), Çev./Haz; Furkan Akderin, Say Yayınları, İstanbul, 2015. s.116.
[3] Özhan Öztürk, Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi (Genişletilmiş 3. Baskı), Nika Yayınları, Ankara, 2006, s.1.
[4] Özhan Öztürk, Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi, Genesis, Ankara, 2009.
[5] Adem Işık, Pers, Helenistik ve Roma İmparatorluk Dönemlerinde Paphlagonia ve Pontus Bölgesi Kültleri, s.218.
Comments